Wat doe je als je als bevlogen architect een positieve bijdrage wil leveren aan de samenleving? Dan stel je jezelf de vraag ‘Hoe kan ik deze plek beter achterlaten dan dat ik de plek gevonden heb?’ en van daaruit ga je aan het werk. Hout. Natuurlijk van Nu sprak met Tim Vermeend, een bevlogen architect en eigenaar van Urban Climate Architects en Partner van The Urban Woods, over zijn kijk op bouwen.
Tim, The Urban Woods, een nieuw concept waar bewoners met een woonabonnement kunnen wonen. Kun jij meer vertellen over hoe jullie tot dit nieuwe concept zijn gekomen?
“Jazeker, als mens is het voor mij belangrijk om met duurzaamheid bezig te zijn. Hoe kunnen we goed voor onze aarde zorgen? En als architect heb ik daarin de kans om iets goeds te doen voor de omgeving door de locatie beter achter te laten dan je hem aangetroffen hebt enerzijds. En door de manier van bouwen ook bij te dragen aan een beter milieu, voor mens en dier. Mijn doel is bij te dragen aan de maatschappij en klimaat. Het voortouw nemen is voor mij geen doel maar een hulpmiddel om goede omgevingen te creëren, een extra optie om impact te vergroten. De markt heeft vastgeroeste standaarden. Als architectenbureau moeten we ons daar naar schikken, de belangen zijn niet altijd gelijk, bv. vanwege winstverwachtingen of traditionele bouwopgaves. We komen vooruit, maar te langzaam. En nieuwbouw is in Nederland sowieso al een langzaam proces. Klimaatverandering en woningnood zijn urgente kwesties. Om groene wind in de zeilen van de sector te krijgen moet iemand het voortouw durven nemen. Met The Urban Woods hebben mijn business partner Sebastian Monteban en ik, zelf de controle. We hoeven niet op de wind te wachten. We gaan alvast roeien.”
Kun je dit toelichten?
“Voor het milieu wil je werken met gezonde en duurzame bouwmaterialen die het milieu zo min mogelijk belasten. Dan kom je al gauw bij biobased bouwmaterialen terecht. Die materialen zijn hernieuwbaar en hebben een lage milieu score (MPG). Als The Urban Woods kiezen we er daarom voor om alleen met hout en andere biobased materialen te werken. Maar we willen verder gaan dan dat. Wij willen ook dat bewoners ergens met plezier wonen, dat ze hun verblijf op die plek een 9 of 10 geven qua score. Hoe kun je de bewonersbeleving zo optimaal mogelijk maken? Ook om die reden passen we hout toe; zodat mensen direct thuiskomen wanneer ze binnen stappen. Hout ademt, is fris, gezellig en zorgt voor een gezond binnenmilieu. Samen met mijn compagnon Sebastian Monteban zijn we gaan onderzoeken hoe we dit het beste vorm kunnen geven. Vastgoed dat goed is voor mens, milieu en omgeving. Hoe kunnen we de plek beter achterlaten dan dat we die aantreffen?”
© The Urban Woods
En wat is daarop jullie antwoord? Wat is jullie kijk op bouwen?
“Wij bieden daarom een woon abonnement aan in een gezond gebouw, waar ruimte is voor gemeenschap. Het gebouw zelf is duurzaam, het is een gezonde en frisse woonomgeving en er is echt nagedacht over dat je thuis voelt in het gebouw, dat je daar met elkaar woont en samen dingen kunt doen; daar zijn ruimtes voor ontworpen. Maar ook dat je je woonwensen heel simpel kunt aanpassen aan je behoeften op dat moment. Bijvoorbeeld wanneer je een e-bike nodig hebt, of behoefte hebt aan kantoorruimte, of een logeerkamer? Dat kun je allemaal via onze WoodsApp regelen. En dat past weer bij de deeleconomie; we hebben steeds meer behoefte aan toegang tot luxe, in plaats van bezit. Op deze manier bieden we meer comfort per vierkante meter.”
Mooi concept! En is dat ook makkelijk te organiseren? Of liep je tegen allerlei uitdagingen aan?
“Op dit moment wordt de bouw belemmerd door de snelheid bij lagere overheden. Zij hebben moeite met het op orde krijgen van projecten. De regelgeving voor de bouw is belemmerend enerzijds, maar ook de onvolwassenheid van de houtbouw. Het is nog relatief nieuw om met hout te bouwen, dus we hebben veel zelf moeten organiseren. Er zijn nog niet veel bedrijven die dit als totaal concept aanbieden, dus een dergelijk project haalbaar maken is een uitdaging.”
© The Urban Woods
Begrijp ik dan goed dat het nieuwe bouwen ook iets anders vraagt van de bouwbedrijven?
“Ja, eigenlijk wel. Op dit moment heb je eigenlijk één hoofdaannemer die alles organiseert, dat is typisch Nederlands, want dat is niet overal zo. Maar nu we meer met hout, CLT, willen bouwen, vraagt dat specifieke bouwkennis. Kennis over assembleren op de bouwplaats, maar ook materiaal kennis en kennis over het product. Want je kunt met de digitale modellen veel ontwerpen, maar je moet ook mensen hebben die op de bouwplaats die constructie in elkaar kunnen zetten. En op dit moment heeft elke partij zo ongeveer zijn eigen bouwsysteem (en mensen). Maar binnenstedelijk werk je veelal met afwijkende maten. Dat kan heel goed met houtbouw, maar dan loop je er tegen aan dat bedrijven het wél willen maken, maar niet assembleren. En dát heb je ook nodig. Je hebt niet alleen de houten woonfabriek nodig, maar ook de mensen op de bouwplaats die het in elkaar kunnen zetten.
Wat we nodig hebben zijn bedrijven die die nieuwe wijze van bouwen omarmen; dus niet alleen één onderdeel daarvan, maar het hele pakket. En dan ook flexibel kunnen blijven in het bouwen en ontwerpen zelf; niet steeds kopiëren, maar blijven kijken naar welk bouwsysteem het beste past bij die specifieke maat. Dit vraagt veel meer BIM werk, veel meer 3D werk en veel kennis van de (nieuwe) materialen. Soms wil je namelijk met kolommen en balken werken, soms met platensystemen en soms met dragende systemen. Je moet met de kenmerken van hout kunnen werken, je moet weten dat overspanningen van hout andere dingen vraagt van je ontwerp. En als je dit op een goede manier doet, dan kan dat concurrerend. Die verschillende bouwmogelijkheden van hout, moeten we meer benutten, in plaats van vasthouden aan één systeem, dat is niet efficiënt. Dit vraagt dus ook meer van architecten en engineers; die krijgen een grotere rol in die systeem. Bouwmethodiek en constructie zijn hierin leidend, niet het uiterlijk van een gebouw. En omdat je vanuit constructie/bouwmethodiek gaat denken, wil je alle partijen vroeg in het proces met elkaar om tafel hebben, laten samenwerken, zodat er daarna sneller geschakeld kan worden.”
Wat is er nodig om tot deze transformatie in de bouw te komen?
“Uiteindelijk is het een samenspel van kleine onderdelen die deze transformatie in gang zetten. De druk van buitenaf om CO2 te besparen, CO2 op te slaan in de bouw en schoner te bouwen heeft de bouw wel in gang gezet. Bestaande bouwmethodieken staan wel onder druk met de toekomstige milieu-eisen, maar hout komt daar goed uit. Door aan de CO2 doelstelling voor de bouw aan te scherpen, wordt het biobased bouwen makkelijker gemaakt en zullen er meer spelers op de markt komen. Dat zal de markt dan ook vanzelf volwassener maken. Een bouwtraject van ontwerp tot realisatie duurt al gauw 3-7 jaar. Wat nu gerealiseerd wordt, is al langer geleden ontworpen. Dat wat nu in ontwerpfase is, wordt pas gerealiseerd in 2030. Je moet anticiperen op aangescherpte milieuregelgeving. En daarom zie je dat er nu steeds meer met hout wordt ontworpen. In de komende jaren verwacht ik dan ook dat we het aandeel houtbouw zien stijgen van nu 4% naar 30-40% in hout. En wat mij betreft mag dat aandeel nog hoger.
Wat er ook nodig is dat we goede voorbeeldprojecten nodig hebben. Tegen de standaardvooroordelen kom je wekelijks vaak tegen. Nu wordt er veel gepionierd, is er nog veel proef. Maar naarmate er meer volwaardige gebouwen komen van hoge kwaliteit, wordt het voor beleggers aantrekkelijker om gezonde, schone gebouwen voor bewoners te gaan bouwen. We moeten met elkaar die nieuwe standaard gaan zetten.”
© The Urban Woods
Wie is er dan nu aan zet?
“Eigenlijk iedereen; architecten, engineers, gemeenten, aannemers, maar ook pensioenfondsen, beleggers en corporaties. Het moet in de volle breedte gebeuren, het kan niet van één groep komen.”
Jullie bouwen nu al met hout. Is er een specifiek project wat je wilt uitlichten?
“The Urban Woods, in Delft. In 2024 starten we met de bouw van 10 lagen. Het gebouw is volledig van hout met een kolommen en balken draagsysteem. Ook de core en de liftschachten worden van hout en dat is bijzonder. Door na te denken over hoe de krachten verplaatsen, hebben we de constructie van The Urban Woods helemaal van hout kunnen maken, in plaats van hybride. Andere spannende dingen zijn bijvoorbeeld de buitenruimtes. De 102 balkons gaan we van hout maken; hier heb je te maken met diverse weersomstandigheden en de overgang van binnen naar buiten. En nog een derde puzzel had te maken met geluid en brand, maar door goed te overleggen met instanties, mitigerende maatregelen in te bouwen, zijn we hier met elkaar uit gekomen. Met andere materialen bouwen vraagt dat we moeten leren omgaan met nieuwe situaties. We moeten niet te bang zijn om te leren en toch te bouwen. Hout is namelijk een mooi materiaal om meer te werken, het is hernieuwbaar, er zit CO2 in opgeslagen, het zorgt voor een gezonde woonomgeving, het ademt, het reduceert stress, zorgt voor een goede vochthuishouding. Het is de logische keuze, het is de beste keuze op dit moment.”
Waar passen jullie allemaal hout toe in dit project?
“Waar niet? Hahaha, alles is van hout. De hoofdconstructie is van hout, de vloeren, balken, overspanningen, liftschachten, de vluchttrappen, de gewone trappen; allemaal van hout De gevelelementen zijn van hout, de kozijnen van hout en het isolatiemateriaal is houtvezel.”
Wat voor project staat er nog op je wensenlijst?
“Ik zou graag veel meer van hout willen zien, overal. Dus grote publieke gebouwen, treinstations, scholen, kantoren én woningbouw. Er is nog een wereld te winnen! Die beweging is gaande, maar mag groter en opgeschaald worden.”
Hoe kan iemand nu het beste beginnen als iemand meer met hout zou willen bouwen?
“Dat hangt er van af wie de vraag stelt. Belangrijk is om een goed team samen te stellen, met ervaring. En een intrinsieke motivatie om iets leuks te gaan doen. Want houtbouw is leuk! Het is een schone, frisse bouwplaats. Het is nieuw en je kunt er leuke vormen mee bouwen. Dat geeft veel energie, je kunt experimenteren, heruitvinden. Er is al veel kennis beschikbaar. Laten we dat met elkaar delen.”
©The Urban Woods
Benieuwd naar de nieuwe kijk op bouwen van andere toonaangevende architecten en bouwers?
